Podgorica, 27. oktobar 2025. – Evropska unija ulazi u završnu fazu priprema za uvođenje digitalnog eura – elektronske forme zajedničke valute koja će omogućiti brza, sigurna i nezavisna plaćanja, bez posredstva komercijalnih banaka. Projekat, koji predvode Evropska centralna banka (ECB) i Evropska komisija, već se naziva jednom od najvažnijih monetarnih reformi u istoriji eurozone.
Ciljevi i funkcionalnosti digitalnog eura
Glavna ideja digitalnog eura je omogućiti građanima i privredi direktna plaćanja novcem centralne banke, bez provizija za svakodnevne transakcije poput kupovine, slanja novca ili plaćanja računa. Uvođenje elektronskog eura ne znači zamjenu fizičkog novca, već njegovo „digitalno proširenje“, koje bi omogućilo jednostavnija, sigurnija i brža plaćanja.
Digitalni euro zamišljen je i kao strateški odgovor EU na rastuću dominaciju privatnih platnih sistema i razvoj digitalnih valuta centralnih banaka u drugim dijelovima svijeta, poput kineskog digitalnog juana.
Uloga Crne Gore
Iako Crna Gora koristi euro kao valutu, u procesu uvođenja digitalnog eura ima status posmatrača. Centralna banka Crne Gore (CBCG) pažljivo prati razvoj projekta, sarađuje sa centralnim bankama članica Evropskog sistema centralnih banaka i osigurava da domaći propisi i tehnički sistemi budu spremni za eventualnu primjenu digitalnog eura.
Iz CBCG-a poručuju:
„Na taj način obezbjeđujemo da, kada dođe trenutak za širu implementaciju, domaći regulatorni i tehnički okvir bude usklađen sa evropskim standardima i spreman za primjenu rješenja koja se budu odnosila i na Crnu Goru.“
Napominju da Crna Gora, kao država van EU i eurozone, nije uključena u formalne strukture odlučivanja i kreiranja ovog procesa, te da je u ovom trenutku preuranjeno davati konačne ocjene o uslovima pristupa digitalnom euru i potencijalnim troškovima ili koristima.
Faza pripreme i testiranja
ECB je u maju 2025. pokrenula inovacionu platformu sa oko 70 banaka, fintech kompanija i trgovaca radi testiranja ključnih funkcionalnosti sistema. Tokom oktobra izabrani su dobavljači za pet osnovnih komponenti digitalnog eura, uključujući sistem za zaštitu od prevara, rješenja za offline plaćanja i aplikacije za korisnike.
Prema planu, faza pripreme traje do oktobra 2025., kada će ECB i Evropska komisija donijeti odluku o prelasku u završnu fazu – izgradnju i probno uvođenje digitalnog eura u više zemalja eurozone. Procjene troškova implementacije kreću se između 2,8 i 5,4 milijarde eura, dok bi digitalni euro mogao ući u širu upotrebu između 2027. i 2029. godine.
Sigurnost, privatnost i regulacija
Digitalni euro mora biti stabilan, siguran i dostupan svima – od korisnika mobilnih telefona do onih koji preferiraju tradicionalne oblike plaćanja. ECB naglašava da će posebna pažnja biti posvećena zaštiti privatnosti i digitalnoj uključenosti građana.
Najveći izazovi projekta su:
-
Održavanje privatnosti ličnih podataka;
-
Stabilnost bankarskog sistema;
-
Regulacija maksimalnih iznosa koji građani mogu držati u digitalnom euru kako bi se spriječili rizici po finansijsku stabilnost.
Pojedini ekonomisti i poslanici Evropskog parlamenta upozoravaju da bi masovni prelazak depozita u digitalni euro mogao uticati na likvidnost komercijalnih banaka, zbog čega ECB planira ograničenja i kontrolisane faze implementacije.
ETOpotal/N.G.