Evropska komisija traži usklađivanje sa pravom EU, dok aktivisti upozoravaju da se romska naselja u Sloveniji pretvaraju u „bezbjednosne zone“ pod stalnim nadzorom policije.
U Sloveniji usvojen zakon koji daje policiji značajna ovlašćenja bez sudskog naloga, posebno u označenim “visokorizičnim područjima”, što je izazvalo žestoke reakcije javnosti, međunarodnih organizacija i Evropske komisije. Kritičari upozoravaju da se romska zajednica nepravedno targetira i dovodi u položaj bezbjednosne prijetnje, dok zagovornici zakona ističu da je cilj zaštita građana i suzbijanje nasilja.
Slovenački parlament je u ponedjeljak u ponoć izglasao Zakon o hitnim mjerama za jačanje javne bezbjednosti, u javnosti poznat kao “Šutarov zakon”, nazvan po Alešu Šutaru koji je ubijen u sukobu sa pripadnikom romske zajednice. Njegova smrt krajem prošlog mjeseca izazvala je proteste, vanredne policijske intervencije i političke potrese u zemlji.
Premijer Robert Golob poručio je da “zakon nije usmjeren na bilo koju etničku grupu, već isključivo protiv kriminala”. Međutim, profesori pravnog fakulteta u Ljubljani, nevladine organizacije i međunarodni eksperti upozoravaju da je riječ o potencijalnom presedanu.
Šta zakon predviđa?
-
Policija može bez sudskog naloga ući u dom ili vozilo u “bezbjednosno rizičnom području” ako procijeni da je potrebno “hitno oduzimanje oružja”.
-
Dozvoljena upotreba dronova, kamera i tehnološke opreme za nadzor registarskih tablica.
-
Produženje pritvora ukoliko osumnjičeni ne bude osuđen u roku od 2 godine.
-
Strože kazne za nasilništvo – od 6 mjeseci do 3 godine zatvora.
-
Posebne mjere kontrole imovine i socijalne zaštite, čak i u slučajevima maloljetnih roditelja.
-
“Rizična područja” će definisati direktor policije, prema bezbjednosnim procjenama.
Reakcije javnosti i međunarodnih institucija
-Evropska komisija (EK) poručila je da Slovenija mora obezbijediti da sprovođenje zakona „ne utiče nesrazmjerno na bilo koju zajednicu“, posebno na one koje su već ranjive. EK najavljuje da će zakon detaljnije analizirati nakon ratifikacije i stupanja na snagu 2026. godine.
-Amnesti internešenel osudio je “zlonamjernu retoriku” i upozorio da se zakon može sprovoditi proizvoljno i diskriminatorski.
-Pravni stručnjaci iz Ljubljane tvrde da pojedine odredbe mogu biti neustavne.
-Mensur Haliti iz Romske fondacije za Evropu izjavio je da zakon “pretvara čitava naselja u bezbjednosne zone, a njihove stanovnike u bezbjednosne kategorije”, naglašavajući da ovakve mjere podstiču politički populizam umjesto inkluzije.
Javna podrška postoji, ali podjela ostaje
Istraživanje za slovenački RTV pokazalo je da više od 60% građana podržava reakciju vlade, iako koalicija lijevih partija odbija da učestvuje u procesu usvajanja zakona, označavajući ga represivnim.
Zakon je usvojen pred nacionalne izbore u martu, u trenutku kada se vladajuća partija suočava s rastućom podrškom desnice.
Romska zajednica posebno ugrožena
Slovenija ima oko 15.000 pripadnika romske populacije, mahom u oko 100 kampova, od kojih samo jedna trećina ima pristup struji i vodi. Stručnjaci upozoravaju da se bez rješavanja socio-ekonomskih problema, ovakve represivne mjere neće donijeti održive rezultate.
Usvajanjem “Šutarovog zakona”, Slovenija se nalazi pred testom demokratskih vrijednosti i poštovanja ljudskih prava. Iako postoji razumljiva potreba za jačanjem javne bezbjednosti, pravni eksperti i aktivisti upozoravaju:
🔹 Kriminal se mora sankcionisati, ali ne po cijenu kolektivne stigmatizacije čitave etničke zajednice.
🔹 Evropske vrijednosti i standardi moraju važiti jednako za sve – bez obzira na porijeklo i socijalni status.
ETOportal/N.G.